نقش واکسن های دامپزشکی در تولید دام ، سلامت حیوانات و بهداشت عمومی

نیاز به واکسن های دامپزشکی

واکسن ها محصولات بیولوژیکی هستند که برای پاسخ های ایمنی خاص به میکروارگانیسم های بیماری زا طراحی شده اند. واکسن های دامپزشکی یک روش مفید برای جلوگیری از بیماری های حیوانات ، افزایش تولید مواد غذایی و جلوگیری از انتقال عفونت های مشترک بین انسان و حیوان است. بیماری های مشترک بین انسان و حیوان مانند بروسلوز و لپتوسپیروز در افراد بدون واکسن های موثر بسیار شایع تر است. بیماری های عفونی که سلامت دام را تضعیف می کنند ، می توانند امنیت منابع غذایی را بی ثبات کنند . انتقال بیماری های مشترک بین انسان و حیوان از جانداران عفونی  در حقیقت یک تهدید مهم برای سلامت عمومی است. طاعون نیز یک بیماری ویروسی حاد ، بسیار مسری در بین  گاو و برخی از گونه های حیات وحش است.

تنوع واکسن های دامپزشکی

واکسن های دام برای اهداف مختلفی توسعه داده شده اند که گاهی اوقات با اهداف واکسن های انسانی متفاوت است. امروزه ، تنها در ایالات متحده ، حدود 1280 مجوز فعال برای محصولات واکسن دامپزشکی غیرتجاری وجود دارد. واکسن هایی که شامل ویروس ها ، باکتری ها ، عصاره های باکتریایی ، توکسوئیدها و ترکیبات زیادی است. مزیت واکسن های دامپزشکی ،این است که می توان آنها را بسیار سریعتر و با هزینه بسیار کمتر تولید کرد. آزمایشات مختلف در گونه های مورد نظر ، صدور مجوز واکسن های دامپزشکی را تا حد زیادی تسهیل می کند. مسائل مربوط به واکنش های جانبی واکسن، برای تولیدکنندگان واکسن های دامپزشکی بسیار محدودتر از تولیدکنندگان واکسن های انسانی است. واکسن های دامپزشکی در کشورهای در حال توسعه مراحل سختگیرانه تری را نسبت به کشورهای توسعه یافته طی می کنند.

گونه هایی از واکسن های دامپزشکی

واکسن ویروس نیل غربی در حال حاضر یکی از واکسن های اصلی برای اسب در ایالات متحده محسوب می شود. می توان از این واکسن برای محافظت از برخی از پرندگان در معرض خطر، مانند کندورهای کالیفرنیا ، استفاده کرد . واکسن های Porcine circovirus 2  و H1N از نمونه هایی هستند که واکسن های دامپزشکی برای آنها به سرعت مجوز گرفته اند. واکسن هایی برای برخی بیماری ها مانند بروسلوز و ویروس سینسیتیال تنفسی و Mycoplasma  hyopneumoniae  در خوک ها وجود دارند. واکسن های ایمنی غذا برای کاهش ریزش سالمونلا توسط طیور و اشرشیاکلی  0157/H7 توسط گاوها تولید شده اند. در حقیقت واکسن های دام برای بهبود کارایی حیوانات استفاده می شوند و این امر باید مورد استقبال گسترده قرار گیرد.

واکسن های کنترل بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات

واکسن های کنترل بیماری های مشترک بین حیوان و انسان، تأثیرعمده ای در کاهش بروز بیماری های مشترک بین آن ها داشته است. برخی از واکسن های دامپزشکی برای کنترل عفونت بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات مورد استفاده قرار گرفته اند. شامل هاری ، بروسلوز ، لپتوسپیروز ، آنفولانزا ، تب دره ریفت ، نیپا ، هندرا و آنسفالیت ژاپنی می باشند. بیماری های نوظهور حیوانات، تهدیدی فزاینده برای سلامت انسان و حیوانات هستند و امنیت غذایی را به خطر می اندازند. این امر که جهان در دهه های آینده با شیوع بیماری های جدید به حیات خود ادامه دهد، اجتناب ناپذیر است. به همین دلیل توسعه واکسن های حیوانی می تواند نقش مهمی در کنترل بیماری های در حال ظهور داشته باشد. واکسیناسیون همگانی علیه عوامل بیماری زا، می تواند خطر عفونت های مشترک بین انسان و حیوان را کاهش می دهد.

اسامی واکسن ها

واکسن هاری با موفقیت برای کمپین های واکسیناسیون خوراکی برای کاهش بروز هاری در حیوانات وحشی استفاده شده است. واکسن بروسلوز در برنامه ریشه کنی بروسلا در ایالات متحده نقش موثری داشتند. بسیاری از کشورها به دلیل فقدان واکسن های موجود بروسلا برای حیوانات، همچنان با مشکلات شدید بیماری بروسلوز روبرو هستند. زیرا واکسن بروسلا از نوع واکسن های زنده ای هستند که می توانند افراد را آلوده کرده وعلائم ایجاد کنند . امروزه نسل جدیدی از واکسن های ایمن تر برای مقابله با شیوع بیماری بروسلوز مورد نیاز است. چندین نمونه از واکسن ها با موفقیت در برابر ویروس های در حال ظهور در اسب ها تولید شده اند. از جمله این واکسن های تولید شده می توان به انسفالیت اسب ونزوئلا ، نیل غربی و هندرا نام برد. چندین کشور از واکسن به همراه سایر اقدامات ریشه کنی برای کنترل بیماری زایی آنفلوانزای مرغی (H5N1) استفاده کرده اند.

واکسن و تولید مواد غذایی

تولید کارآمدتر حیوانات و دسترسی بهتر به پروتئین با کیفیت بالا برای تغذیه جمعیت در حال رشد ضروری است. تقاضای جهانی برای گوشت گاو ، مرغ و سایر منابع پروتئینی حیوانی تا سال 2050 به شدت افزایش می یابد. واکسن هایی که سلامت حیوانات را حفظ کرده و تولید را بهبود می بخشد ، در رفع این نیاز مهم هستند. حتی زمانی که واکسن برای بیماری ها در دسترس هستند ، بسیاری از تولیدکنندگان نمی توانند از آنها استفاده کنند. به همین دلیل آمار قابل اعتماد در مورد استفاده از واکسن های دام در کشورهای در حال توسعه بسیار کمیاب است. گاهی اوقات تولیدکنندگان ممکن است بتوانند واکسن یا آنتی بیوتیک را برای کنترل برخی بیماری ها بر اساس هزینه انتخاب کنند. به عنوان مثال ایلئیت خوکی ناشی از Lawsonia intracellularis  را می توان با واکسیناسیون یا آنتی بیوتیک ها کنترل کرد. واکسن های مقرون به صرفه ، میزان وابستگی به آنتی بیوتیک ها را برای سلامت حیوانات کاهش می دهد.

واکسن ها برای افزایش ایمنی غذا

به تازگی ، واکسن هایی برای کاهش بیماری های ناشی از غذا در افراد، توسعه یافته و تولید شده است . واکسن های E. coli O157: H7  در گاو و Salmonella enterica ، سروار انتریتیدیس و تیفیموریوم ، در جوجه ها موجود است.  این واکسن ها معمولاً سلامت حیوان را بهبود نمی بخشند ، بلکه عوامل بیماری زایی که محصولات حیوانی را برای مصرف انسان آلوده کنند ، کاهش می دهند. بسیاری ازمیکروارگانیسم های شایع در دام ها ، باعث شیوع بیماری های منتقله از طریق غذا در افراد می شوند. ممکن است در آینده  فرصت هایی برای گسترش استفاده از واکسن های دام برای اهداف ایمنی غذا وجود داشته باشد.  زیرا بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات ، همواره تهدید بزرگی برای سلامت عمومی خواهد بود.

موفقیت ها و چالش ها

یک نوآوری مهم که به موفقیت کمک می کند ، واکسن هایی با حذف ژن گلیکوپروتئین بود. پس از کشف این ژن در اواخر دهه 1990 ، ویروس (PCV2) در کشورهای عمده تولید کننده خوک یافت شد.  واکسن های ویروسی و غیرفعال برای PCV2 به صورت تجاری توسعه یافته ، و مورد استفاده قرار گرفت. تولید واکسن های موثر در برابر ویروس سندرم تناسلی و تنفسی خوک (PRRSV) و ویروس های آنفلوانزای A خوکی (IAV-S) موفقیت آمیز نبود.  یک روش برای بهبود واکسن ها در برابر ویروس های متغیر آنتی ژنیک مانند PRRSV و IAV-S ، شناسایی اپی توپ ها است. واکسن هایی که اپیتوپ های محافظت شده را هدف قرار می دهند ، می توانند از حفاظت گسترده ای برخوردار باشند. استفاده از بردارهای واکسن ، یا ویروس های ضعیف شده منجر به تولید واکسن های موثرتری در برابر این ویروس ها می شود.

مزایا و معایب واکسن

بسیاری از بیماری های عفونی دام ،بدون واکسن اثبات شده و سایر موارد گزینه های نامناسبی از واکسن وجود دارد. واکسن های زنده و کشته شده ویروس بیماری نیوکاسل در برخی از کشورهای بومی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. اما شیوع مکرر آن ادامه می یابد زیرا که جهش های ژنتیکی در سویه های بیماری زا به آنها اجازه می دهد از ایمنی ناشی از واکسن ها فرار کنند. واکسن mycoides علیه پلوروپنومونی واگیردار گاو به مدت نیم قرن در آفریقا وجود داشته است ، اما مشکلات مربوط به اثربخشی و مدت ایمنی آن شناخته شده است. یکی از معایب واکسن دامپزشکی این است که بازده مالی بالقوه آن بسیار کمتر از واکسن های انسانی می باشد. در نتیجه ، سرمایه گذاری کمتری برای تحقیق و توسعه واکسن حیوانات در مقایسه با واکسن های انسانی وجود دارد.

سیاست های استفاده از واکسن ها در برنامه های کنترل بیماری

در برخی شرایط ،عوامل بیماری های عفونی تهدیدی برای سلامت حیوانات ، سلامت انسان ، امنیت غذایی یا ثبات اقتصادی هستند. اما تولیدکنندگان واکسن توانایی یا انگیزه قوی برای پرداخت هزینه واکسیناسیون را ندارند.  چنین شرایطی ممکن است شامل بیماری های بومی در کشورهای در حال توسعه و بیماری های مشترک بین انسان و حیوان باشد . برای برنامه های کنترل بیماری و ریشه کنی ، اغلب لازم است دولت ها یا سایر نهادها از حمایت مالی برخوردار شوند.  به عنوان مثال می توان به علاقه فعلی برای از بین بردن PPR اشاره کرد. صرف نظر از نحوه تأمین هزینه ، هزینه کم هر واحد واکسن برای دستیابی به واکسیناسیون گسترده دام بسیار مهم است.